مسئله حذف خمیر مرغ از فرآورده‌های گوشتی که از سال گذشته در کشور مطرح بود و در نهایت منجر به حذف دستگاه‌های بادر از کارخانجات صنایع غذایی شد، فقط پنج ماه دوام آورد.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، حذف موقت خمیر مرغ و دستگاه‌های بادر بعد از یک سال تلاش جدی کارشناسی، اداره کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی، انجمن صنایع فرآورده‌های گوشتی ایران، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی، سازمان دامپزشکی کشور و دیگر نهادها در حالی صورت پذیرفت که بعد از یک سال در پی تغییر مدیریت‌ها در بعضی از همین ارگان‌ها که تلاش‌هایی برای حذف خمیر مرغ و دستگاه بادر کرده بودند، با فعالیت دوباره آن موافقت شد.
آنچه در این حذف و روی کار آمدن خمیر مرغ و دستگاه بادر جلب توجه می‌کند، اختلاف نظرات شدیدی است که بین سازمان‌های مختلف بر سر این جریان به وجود آمد و در نامه‌های درونسازمانی که به دور از چشم مردم و صرفاً برای منع کارمندان خود از مصرف سوسیس و کالباس نگاشته می‌شود، قابل مشاهده است.
مدیر کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حذف دستگاه‌های بادر از صنایع گوشتی را در حالی غیرمعقولانه اعلام کرد که از یک سال گذشته با حضور دستگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی به صورت کارشناسی به بحث گذاشته شد و خرداد ماه امسال به حذف این دستگاه بادر اقدام کردند.
حذف دستگاه بادر موفقیت‌آمیز نبود
مدیرعامل یکی از صنایع تولید کننده فرآورده‌های گوشتی اصفهان که نخواست نامش فاش شود، در این رابطه گفت: حذف دستگاه‌های بادر که به علت حذف کامل خمیر مرغ مطرح شد، زمانی به صورت اجرایی درآمد که به علت نبود نظارت قوی مسئولان وزارت بهداشت بر تولیدات کارخانجات صنایع غذایی، اجرای آن با موفقیت انجام نشد و رشد کارگاه‌های زیرپله‌ای را به وجود آورد.
وی با اشاره به اینکه در این پنج ماه حذف دستگاه بادر از صنایع غذایی به علت اینکه از بین 27 استان، تنها در دو استان به اجرا درآمد و دیگر استان‌ها به صورت محدود به این دستورالعمل مبادرت کردند، افزود: از آنجایی که سازمان دامپزشکی با حذف دستگاه بادر از صنایع غذایی موافقت نکرد و به همین علت در این پنج ماهی که مثلا تعطیل شده بودند، روزانه 250 تن خمیر مرغ تولید می‌شود که مشخص نیست در کجا استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه در پنج ماه اجرای ناقص حذف دستگاه بادر از کارخانجات صنایع غذایی، نزدیک به 400 کارگر بیکار شدند و کارخانجاتی که دارای اسم و رسم بودند به مرز ورشکستگی رسیدند، گفت: در صورتی موافق حذف دستگاه بادر از کارخانجات سوسیس و کالباس هستیم که از تمام کارخانجات و به صورت واحد در کل کشور اجرایی شود.
خمیر مرغ تبدیل به کالای قاچاق شده بود
وی با اعلام اینکه در مدت حذف دستگاه بادر از کارخانجات صنایع غذایی، خمیر مرغ به شکل قاچاق درآمده بود، تصریح کرد: تا زمانی که سیستم ناکارآمد باشد، اجرایی کردن این طرح غیرممکن خواهد بود.
مدیرعامل این شرکت تولید کننده فرآورده‌های گوشتی ادامه داد: اجرایی کردن طرح حذف دستگاه بادر نزدیک به 230 میلیارد تومان در سال به وزارت بهداشت ضرر اقتصادی وارد می‌کند.
سوسیس و کالباس سالم به دست مصرف کننده نمی‌رسد
دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که عنوان آخرین مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت را از آنِ خود کرد و در دوره مسئولیت کشوری خود، طرح‌های تحقیقاتی مختلفی در مورد سوسیس و کالباس انجام داد، نیز در این ارتباط اظهار داشت: امروزه سوسیس و کالباس در حالی زیاد و بی‌رویه استفاده می‌شود که غذاهای مناسب و سالمی نیست به گونه‌ای که کمتر شاهد هستیم که سوسیس و کالباس سالم به دست مصرف کننده برسد.
سید مرتضی صفوی با بررسی ابعاد مختلف اثرات سوء ترکیبات ناسالم موجود در سوسیس و کالباس مثل امحا و احشای مرغ و تاثیرات آن بر سلامتی باعث شد که این شبهه و تردید که در تولید سوسیس و کالباس از بافت‌های غیرمجاز مرغ استفاده می‌شود، پررنگ شود.
وی در تحقیق خود به اثر مخرب LDL که با مصرف سوسیس و کالباس در بدن رشد فزاینده‌ای می‌یابد، تاکید کرد.
انجام این تحقیق از سوی یک مقام علمی ثابتشده در جامعه پزشکی که در کشور جایگاه تعریف شده‌ای دارد بر تمام انکار مسئولان که وجود امحا و احشای مرغ را رد کامل کردند یا در بعضی موارد موردی می‌خواندند، خط بطلان کشید و این امر را به اثبات رساند که وجود امحا و احشای مرغ نه در مواقع خاص بلکه به اندازه‌ای پررنگ است که یک مقام مسئول دانشگاهی و کشوری تصمیم به انجام تحقیق گرفته است.
صفوی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اصفهان با اشاره به اینکه تنها راه پرهیز مردم از مصرف سوسیس و کالباس، آگاه‌سازی آنها نسبت به مواد اولیه و روش تولیدی آن است، ادامه داد: از آنجایی که سیستم نظارتی وزارت بهداشت ضعیف است و بودجه کافی نیز در اختیار سیستم بهداشتی کشور نیست، بنابراین در نظارت بر تولید سوسیس و کالباس ناموفق بودیم.
وی گفت: کودکانی که بیش از 10 بار در ماه ساندویچ مصرف می‌کنند، 9 برابر بیش از افراد عادی در معرض ابتلا به سرطان خون هستند و 67 درصد به سرطان پانکراس مبتلا می‌شوند.
دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار داشت: با مصرف 30 گرم سوسیس، هشت گرم چربی، 19 گرم کلسترول، 320 میلی‌گرم سدیم و کمتر از سه درصد آهن جذب بدن می‌شود که مصرف بالای آن سبب پرفشاری و چربی خون در مصرف کننده خواهد شد.
تولید سوسیس و کالباس در کشور با روش سال 1979
استفاده از دستگاه بادر حلزونی حدود سال 1979 یعنی 33 سال پیش در حالی در سراسر کشورهای دنیا منسوخ شد که از 10 سال گذشته کاربرد این نوع دستگاه در ایران مجاز شناخته شد در حالی که تولید سوسیس و کالباس از خمیر مرغ در اروپا فقط در محصولات خاصی مانند فرانکفورترها (هات داگ) مجاز است و قابلیت مصرف آنها به دلیل میزان بالای چربی، آهن و مس موجود در مغز استخوان مرغ محسوب می‌شود که همین آهن و مس سبب تسریع روند اکسیداسیون چربی و فعالیت میکروارگانیسم در خمیر مرغ می‌شود.
از سوی دیگر میزان فسادپذیری خمیر مرغ در دمای اتاق بعد از دو ساعت، در دمای یخچال بعد از حدود یک تا دو هفته و در حالت انجماد حدود یک تا دو ماه است اما تاریخ مصرف سوسیس و کالباس‌های تولیدشده با خمیر مرغ در ایران بدون توجه به شرایط بهینه نگهداری و سلامت مصرف کننده حداقل 40 تا 60 روزه ذکر می‌شود.
همچنین به علت مشکل تکنیکی دستگاه‌های بادر حلزونی موجود در ایران، لازم است گوشت به صورت منجمد و یخ‌زده وارد دستگاه شود زیرا اگر مرغ رفع انجماد شده و در حالت گرم تبدیل به خمیر شود، به دلیل اینکه دستگاه به طور طبیعی دمای خمیر مرغ استحصالی را بالا می‌برد، سبب سوخت و سیاه شدن رنگ آن می‌شود به همین خاطر استفاده از این نوع دستگاه‌های بادر در دنیا منسوخ شده است.
سرنوشت ضایعات کشتارگاه‌ها مشخص نیست
اما آنچه سبب حساسیت بیشتر بر خمیر مرغ تولید شده در ایران می‌شود، نامعلوم بودن سرنوشت ضایعات کشتارگاه‌ها است چرا که اکثر این کشتارگاه‌ها سنتی هستند و امکان پاکسازی کامل مرغ در آنها وجود ندارد.
از سوی دیگر مرغ با مقدار زیادی از امعا و احشا به صورت منجمد وارد کارخانجات صنایع گوشتی می‌شود و به علت اینکه رفع انجماد و پاکسازی کامل مرغ وقت‌گیر بوده و از نظر اقتصادی نیز به صرفه کارخانجات نیست، برای حل مشکل تکنیکی ذکر شده، مرغ را به صورت کامل با تمام امحا و احشا در داخل دستگاه بادر جهت استحصال خمیر مرغ می‌اندازند.
موضوع قابل تامل این است که خمیر گوشت از سال 2004 به بعد به علت شیوع جنون گاوی، در دنیا ممنوع اعلام شد.
استفاده از مرغ‌های مادر در تولید سوسیس و کالباس
این کشمکش‌ها و تغییر مواضع در حالی بین اداره کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت، انجمن صنایع فرآورده‌های گوشتی ایران، سازمان دامپزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از سال گذشته وجود دارد که در سال 79، دکتر محسن باستانی به عنوان مدیرکل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی با صراحت پیرو بخشنامه صادره به شماره 1.2.22289 در تاریخ 26 مهرماه سال 79 و به دنبال برگزاری جلسات متعدد کارشناسی با حضور نمایندگان انجمن و تولید کنندگان فرآورده‌های گوشتی، اصلاحیه‌ای به شماره 1.2.22289. ذ در 10 دی‌ماه 79 منتشر کرد.
در این اصلاحیه آمده است که استفاده از مرغ‌های مادر که مصارف صنعتی دارند و فاقد هرگونه علائم بیماری هستند در صورتی که به شکل محدود در تولید فرآورده‌های گوشتی به کار رود، منعی ندارد اما در شرایط کنونی این موضوع از مرز کاربرد محدود گذشته و در بسیاری موارد به عنوان یک تقلب و با استفاده از رنگ‌های غیرمجاز جایگزین گوشت قرمز در محصولات گوشتی شده است.
هرچند که بر اساس نامه‌های ابلاغی مدیرکل دفتر نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی به مدیران کل دامپزشکی کشور در 20 دی‌ماه سال گذشته، با موضوع تشدید کنترل و نظارت بهداشتی بر فرآورده‌های خام دامی مصرفی در کارخانجات سوسیس و کالباس، اعلام شده که با توجه به برخی گزارشات مبنی بر وجود بافت‌های غیرمجاز در فرآورده‌های گوشتی سوسیس و کالباس لازم است که نسبت به تشدید کنترل و نظارت بهداشتی بر فرآورده‌های خام دامی مصرفی به عنوان مواد اولیه در کارخانجات تولید کننده سوسیس و کالباس در استان اقدام شود و نتایج را به سازمان مذکور اعلام دارند که پیرو این نامه، نامه‌ای در تاریخ 30 دی‌ماه سال گذشته از سوی مدیرکل وقت نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی به دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی و معاونان غذا و دارو ابلاغ شد که در آن آمده است با توجه به هماهنگی به عمل آمده با سازمان دامپزشکی کشور در مورد تشدید نظارت بر مواد اولیه، تولید و فرایند کنترل کیفیت فرآورده‌های گوشتی در سطح کشور، نسبت به نظارت دقیق و مستمر و کنترل کیفیت فرآورده‌های گوشتی تولیدی در حوزه نظارتی اقدام مقتضی به عمل آمده و نتیجه اقدامات قانونی انجام شده در برخورد با واحدهای تولیدی متخلف را جهت اطلاع‌رسانی عمومی، جمع‌بندی نهایی و تهیه گزارش کشوری به این اداره انجام دهند.
البته نتیجه این مکاتبات تدوین همان ضابطه 29 بندی نحوه تولید و استفاده از خمیر مرغ بود که با کمکاریهای زیادی که از سوی ارگان‌های ذی‌ربط انجام گرفت، سبب لغو ضابطه مذکور و بازگشت مجدد بی‌رویه خمیر مرغ و ضایعات گوشت و مرغ در چرخه تولید فرآورده‌های گوشتی و به خطر افتادن سلامت مصرف کنندگان این فرآورده‌ها شد.
